De ondergang van de Evangelische beweging

In een lang artikel (niet meer beschikbaar) schrijft Dr. Rodger Dalman, redacteur van The American Journal of Biblical Theology over de “val” (het verdwijnen van) de Evangelische beweging.

» Lees hier het vervolgartikel, “De ondergang van de Evangelische Beweging, 10 jaar later

Dr. Dalman is van mening, net als Michael Spencer van “The Internet Monk” (artikel samengevat op The Christian Science Monitor) dat de Evangelische Beweging, binnen 10 jaar “ineen zal storten”. Hoewel de situatie in de VS (~30 à 35% van de Christenen in de VS is Evangelisch) anders is dan in Nederland zijn er ook grote overeenkomsten

De broeders noemen ondermeer de volgende redenen voor het ineen storten van de Evangelische beweging:

I. Analyse

1. de politieke-sociale associatie(s).
De EB heeft zich, met name in de VS, geassocieerd met de politiek. De politiek zal veranderen, is veranderd, de afgelopen decennia en die verandering zal verder doorzetten – deze is namelijk cultuurgebonden en onze cultuur verandert in hoog tempo. We zien in Nederland iets soortgelijks; Evangelische Christenen associëren zich steeds vaker met -bijvoorbeeld- politieke partijen die niet Christelijk zijn of zelfs anti-Christelijk (socialistische-, extreem-rechtse en liberale organisaties). Het “afbrokkelen van de zuilen”, waarvan de Evangelische en Orthodoxe de laatst overgebleven zuilen zijn.

Een voorbeeld van dit ‘afbrokkelen’ is de steeds verdergaande secularisering van bijvoorbeeld de Evangelische Omroep. Was het, zo herinner ik mij, 25 jaar geleden zo dat een (christelijk geïnspireerde) groep als U2 niet gedraaid werd bij de EO “omdat dat te werelds is”, nu is bij de EO langzamerhand het meest controversiële onderwerp nog niet controversieel genoeg en is de muziekkeuze op de radio ronduit seculier te noemen..

2. veranderingen in het onderwijs.
Meer en meer verdwijnen overtuigde Christenen uit het onderwijs. Ook het Bijbelse onderwijs, bijvoorbeeld op de lagere- en middelbare scholen, is uitgehold.

Was 20 tot 25 jaar geleden op de gemiddelde Christelijke school voor VO (Mavo, Havo e.d.) het godsdienstonderwijs nog onderwijs over- en uit de Bijbel, tegenwoordig is het godsdienstonderwijs een “religieuze vergaarbak” waar de leerlingen geconfronteerd worden met allerlei informatie over de “wereldreligies”.

Het Christelijk onderwijs heeft gefaald de jongeren, in aanvulling op het godsdienstonderwijs door ouders en kerk, de Bijbel te onderwijzen. De gemiddelde lagere school-leerling kan, bij het verlaten van het LO, de Bijbelboeken niet eens memoriseren terwijl ze de leer van de evolutietheorie al wel kennen! Met als gevolg dat jongeren totaal los raken van de Bijbel, van God. De huidige generatie ouders van Christelijke kinderen en jongeren in het LO en VO weet dit vaak niet eens, beseft dit gewoonweg niet.

Binnen de HBO- en Universitaire onderwijsinstellingen wordt godsdienstonderwijs als “niet wetenschappelijk” bezien en in de hoek van de liberal-arts geplaatst (sociologische- en humanitaire studies).

Het gevolg van dit alles is dat er een generatie opgroeit die over 10 tot 15 jaar de kerken massaal zullen verlaten. Zodra zij het ouderlijk huis verlaten, zo is nu reeds de trend, wordt ook de kerk of gemeente verlaten.

De Evangelische beweging en orthodoxe kerken zullen hierdoor het hardst worden getroffen omdat de kerkverlating in de andere protestantse denominaties (PKN, onder andere) al op zijn hoogtepunt (beter: diepste dieptepunt) is de laatste jaren.

3. de Evangelische kerken.
Er zijn grofweg drie typen Evangelische kerken op dit moment:
a. de “mega-kerken” – consumptiegericht, het ‘ik-tijdperk’ ten volle. Weinig Bijbels onderwijs;
b. vergrijzende kerken. Helaas komt het steeds vaker voor dat er veel kerken en gemeenten zijn die verstard zijn en vasthouden aan een kerkelijke orthodoxie die uiteindelijk er toe zal leiden dat de kerk opgeheven moet gaan worden. De voorbeelden staan regelmatig in de krant(en);
c. nieuwe gemeenten en kerken. Er komen regelmatig nieuwe gemeenten en kerken. De toekomst van deze nieuwe gemeenten en kerken is nog onzeker. Nieuwe vormen van gemeente-zijn worden ontwikkeld maar er is nog niet gebleken of ze levensvatbaar zijn of dat het hier om ‘mode’-grillen gaat.

Met betrekking tot punt c is uit onderzoek gebleken dat van de 100 nieuwe gemeenten die er ontstaan uiteindelijk, na 2 jaar, slechts 4 overblijven.

4. Christelijke hulpverleningsorganisaties worden tegengewerkt.
Meer en meer Christelijke organisaties voor hulpverlening worden tegengewerkt door de (lokale) politiek. In de afgelopen jaren hebben we gezien dat organisaties voor hulpverlening die “te nadrukkelijk” Christelijk waren, een getuigenis afgaven, subsidies kwijt raakten en daardoor hun overlevingskansen wegens het wegvallen van hun financiële basis, ernstig werden aangetast.

5. Culturele revolutie.
De maatschappij is meer-en-meer “ik-gericht”, consumeren, vermaakt. Het “brood en spelen” voert de boventoon. Daartegenover is er een wetenschappelijke wereld ontstaan die geen rekening met God wenst te houden, integendeel! Deze tendensen hebben een verwoestende invloed op de gelovigen, in het bijzondere jonge gelovigen.

II. Trends, huidige ontwikkelingen

Wat nu? De trends..
Spencer schrijft dat er twéé groeperingen, stromingen, zijn die profiteren van het uiteenvallen de EB. Volgens hem zijn de RKK en de Orthodoxe kerken er met succes in geslaagd de Evangelische Beweging te beïnvloeden en leden uit de EB te werven danwel de Evangelische gemeenten met succes, zij het op kleine schaal, theologisch om te buigen.

Dit lijkt gezocht, maar wie er over nadenkt kan weten en zien dat dit klopt. Ik noem als voorbeelden:

1. het terugdringen van de Evangelische theologie.
Deze is beïnvloed door het Calvinisme enerzijds (TULIP, Reformatorisch denken) en de “heiligingsbeweging” van de puriteinen anderzijds (Whitefield stichting e.d). Eén van de oorzaken is te vinden in het “oecumenisch denken” (de bekende “oecumene van het hart” e.a. initiatieven);

2. de charismatische beweging.
De charismatische beweging is zwaar beïnvloed door de RK mysterie-godsdienst. Dit is sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw gaande.

Deze beweging zal de boventoon gaan voeren in de Evangelische beweging. Iets wat we nu al zien; meer en meer “vrije baptistengemeenten” bijvoorbeeld zijn verworden tot charismatische gemeenten waar de nadruk op ‘geestesgaven’, genezingsdiensten e.d. steeds groter is geworden.

3. de Mega-kerken gaan verdwijnen.
De mega-kerken zullen verdwijnen. Eén van de redenen is het gebrek aan gestructureerd onderwijs. Zij zullen worden opgeslokt door de progressieve protestantse denominaties.

We zien nu al, ook in Nederland, dat de kerken die wortelen in de “gemeente-groei beweging” meer en meer toenadering tot- en erkenning zoeken van de protestantse kerken en liberaal denken niet schuwen.

4. Fundamentalistische gemeenten verdwijnen.
Spencer is van mening dat de “fundamentalistische gemeenten” (othodox-evangelische gemeenten) zullen verdwijnen. Dit is een trend die nu inderdaad al waargenomen kan worden. Aan alle kanten wordt getrokken aan de leden van deze gemeenten, zie eerder.

De leiders uit de eigen kring keren zich tegen hen (Ouweneel, Medema, Dr. Bakker, c.s.) en hebben er voor gekozen andere wegen te bewandelen. Zij richten zich op de charismatische kring, op het calvinisme, op de gemeente-groei beweging.. De jongere generatie levert niet of nauwelijks (natuurlijke) leiders. De kennis en ervaring ontbreekt hen of ze zijn er simpelweg niet. Daarom is de beweging aangewezen op oude(re) broeders, die, plat gezegd “de kar niet meer kunnen trekken”. Laat staan de jongeren inspireren of aanspreken!

Theologisch gezien is in deze kringen alles goed doordacht, is de kennis aanwezig in dikke boeken, op internet. Maar het lukt de meer fundamentele christenen niet of nauwelijks nog de wereld te bereiken met haar boodschap. Zij trekken zich (te veel) terug op hun eigen eilandje.

Toch zullen zij niet geheel verdwijnen omdat zij vaak goed georganiseerd zijn, financieel nog decennia lang verder kunnen gaan, onderwijsprogramma’s (universiteiten, met name in de VS) hebben e.d. Maar dat deze beweging, zeker in Nederland, gemarginaliseerd zal gaan worden staat vast. In Nederland is er geen goede, Evangelische, Bijbelschool meer. Er is nauwelijks nog gefundeerd Bijbels onderwijs.

III. Oplossingen
Moet de evangelicale beweging, zo vragen de schrijvers zich af, blijven bestaan? Zal die blijven bestaan? Het antwoord dat Spencer geeft is dat de Charismatische kringen, die overheersend worden, zullen kunnen blijven bestaan mits zij voldoende Bijbelse verankering kunnen vinden. Mijns inziens is die er niet, voor deze beweging. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 500 miljoen charismatische gelovigen (met name “pinkstergemeenten”).

Het is voor deze kerken een groot probleem dat de theologische basis voor hun ervaringsgerichte geloofsopvattingen ontbreekt. Prof.dr. G.D.J. Dingemans constateerde al eens dat “beleving en emotie het einde zijn van de theologie” (Nederlands Dagblad, maart 2006).

Spencer zegt dat de manier van aanbidding in de charismatische gemeenten, wat hem betreft, prima is maar dat een reformatie in het onderwijs en leiderschap in deze kringen noodzakelijk is. Pinkster-theoloog Robert Menzies stelde vast dat zijn beweging “in een identiteitscrisis” is en de theologie van de beweging “niet houdbaar, als het niet beter vanuit de Bijbel wordt gefundeerd”.

Opvallend is het dat er vastgesteld wordt dat de “fundamentalistische beweging”, waar onderwijs en kennis van de Schriften zo hoog staan aangeschreven, stervende zijn en anderzijds de groeiende en aan invloed winnende charismatische- en pinksterbeweging ondermijnt wordt door juist het gebrek daar aan!

Dr. Dalman ziet de ineenstorting van de Evangelische beweging als een ‘teken van de tijd’. Dat is natuurlijk een vaker gehoorde bewering. Het kan waar zijn. Maar tegenover het Westerse inéénstorten van de kerk in z’n algemeenheid en de Evangelische beweging in het bijzonder -als de doemscenario’s bewaarheid worden- is de bloei van deze beweging, een ware opwekking, te zien in de Zuid-Amerikaanse landen, Oost-Europa, Azië en Afrika. En dat terwijl daar ook de kennis-economie en wetenschappelijke ontwikkelingen niet stil staan.

Mogelijk dat één van de belangrijke redenen van de verbreiding van het Evangelie in deze continenten te relateren is aan het feit dat de Christenen in deze delen van de wereld een andere vorm van Christen-zijn kennen. In het Westen is het Christendom, ook het Evangelische Christendom, gerelateerd aan politiek en maatschappelijke verbondenheid (invloed uit oefenen, maatschappelijk relevant zijn). Terwijl in die landen Christen-zijn een persoonlijke keuze is.

Christenen in de 2e en 3e wereld richten zich over het algemeen niet op sociale en politieke invloed maar op het winnen van zielen voor Christus. Dat is wat ontbreekt binnen de meeste Westerse, ook evangelicale, kerken. We zijn niet meer gericht op het winnen van de zielen van de jeugd. We zijn niet meer gericht op het winnen van de zielen van de buren, dorpsgenoten, wijkbewoners. We zijn naar binnen gericht. Gericht op het in stand houden van onze eigen kerkelijke gemeenschap. Het in stand houden van onze eigen theologische instituten, onze eigen opvattingen, …

Het ten onder gaan van traditionele(re) Evangelische kerken en kringen en het vacuüm dat ongetwijfeld zal ontstaan na het ineenstorten van de mega-kerken biedt ook kansen. Kansen voor andere vormen van samenkomen, voor nieuwe gemeenten. Een mega-kerk die uiteenvalt is hetzelfde als de kerk van Jeruzalem die verstrooid raakte. Er zullen nieuwe gemeenten en kerken gaan ontstaan hierdoor (vgl. Handelingen 8:1-25).

Spencer, tot slot:
We hebben een nieuwe Evangelisch beweging nodig die leert van de fouten van het verleden en beter luistert naar wat God te zeggen heeft over hoe wij een volk van Hem moeten zijn temidden van een overspelige en afgodische cultuur“.

Print Friendly, PDF & Email