Datering van de Kruisiging en Opstanding

Het is interessant om te kijken naar de gang van zaken rondom de kruisiging en opstanding. Er is over de kruisiging en de opstanding altijd best veel discussie. Recent las ik nog een artikel dat hier over gaat en dan met name over de (vermeende) discrepantie tussen het Johannes Evangelie en de andere evangeliën. Op Facebook ontstond daarover een gesprek en helaas is Facebook niet het medium om een goede analyse te doen van de situatie en bestaat het gevaar dat je onvoldoende op details in kunt gaan.

En voor je het weet kunnen discussies verhitten, doe je uitspraken waar je spijt van krijgt of niet kunt onderbouwen en krijg je (mogelijk) boze gezichten. Alvorens mij verder in de discussie te vermengen besloot ik dus éérst maar eens terug te gaan naar de bron: de Schriften!

Ik begin bij de vertaalaantekeningen van de NBG bij de (nieuwe) NBV-vertaling: “Het was voorbereidingsdag, en de Joden wilden voorkomen dat de lichamen op sabbat, en nog wel een bijzondere sabbat, aan het kruis zouden blijven hangen. Daarom vroegen ze Pilatus of de benen van de gekruisigden gebroken mochten worden en of ze de lichamen mochten meenemen”.
http://www.nbv.nl/vertaalaantekeningen/?cid=text.John.sec_28

Johannes 18 vertelt over de kruisiging, in vers 28 lezen we:

Zij brachten Jezus dan van Kajafas naar het gerechtsgebouw. En het was vroeg in de morgen; doch zelf gingen zij het gerechtsgebouw niet binnen, om zich niet te verontreinigen, maar het Pascha te kunnen eten“.

Duidelijk is, dat de kruisiging dus plaatsvond op de dag van het Pascha (Pesach), de 14e Nissan. De Joden vieren, herdenken, dan de uittocht uit Egypte:

Deze dag moet voor u een gedenkdag worden. U moet hem vieren als een feest voor de Heere. U moet hem vieren als een eeuwige verordening, al uw generaties door. Zeven dagen moet u ongezuurde broden eten. Meteen op de eerste dag moet u het zuurdeeg uit uw huizen wegdoen, want ieder die iets gezuurds eet, van de eerste tot de zevende dag, die persoon moet uit Israël worden uitgeroeid.
(Exodus 12:14-15)

De Joden moesten een paaslam nemen, dat apart gehouden werd om te worden geslacht op de 14e van de maand Nissan. Paulus noemt in 1 Korinthe 5:6-8 de Here Jezus “ons Paaslam”. De avond voorafgaande aan Pesach hield de Here Jezus, op de 13e Nissan, de Ta’anit b’Chorim met zijn leerlingen, een maaltijd dat het ‘vasten van de eerstgeborene’ afsluit:

En terwijl zij aten, nam Jezus het brood en toen Hij het gezegend had, brak Hij het en gaf het aan de discipelen en Hij zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam. Hij nam ook de drinkbeker en nadat Hij gedankt had, gaf Hij hun die, en zei: Drink allen daaruit, want dit is Mijn bloed, het bloed van het nieuwe verbond, dat voor velen vergoten wordt tot vergeving van zonden.”
(Mattheus 26:26-28)

Daarna volgt dus het slachten van het paaslam en op de eerste dag van de week, de zondag, is dan vervolgens het begin van een feest van zeven dagen, “Het Feest der Eerstelingen”, waar ik eerder hier eens over schreef.

Tempel in de tijd van Jezus

De Tempel van Jeruzalem (reconstructie) waar de gebeurtenissen van de lijdensweek zich grotendeels afspeelden.

Zes dagen voor het Pascha komt Jezus aan in Bethanië, bij Martha, Maria en Lazarus. Hij eet daar met hen, en de volgende dag, 5 dagen voor het Pascha, is de intocht in Jeruzalem. Kort samengevat gebeurde het volgende in deze periode:

  • Za 8e Bethanië (6 dagen voor Pesach, op de zaterdagavond “na” sabbat**)
  • Zo 9e Intocht Jeruzalem (5 dagen voor Pesach), Paaslam (Ex 12:2-6) “in huis genomen”, Tempelreiniging (Lk. 19:45vv).
    (Navolgende dagen: onderwijzingen in de Tempel)
  • Do 13e – Jezus en zijn leerlingen houden Ta’anit b’Chorim.
    (Hiervan is ons Avondmaal afgeleid)
  • Vr 14e Jezus wordt gekruisigd, Pesachmaal (avond)
  • Za 15e Sabbat, vgl. Joh. 19:31, begin Feest van de Ongezuurde Broden
  • Zo 16e Opstanding (Eerstelingenfeest)

**) gezien het feit dat Jezus de Wet hield, kan hij niet op de sabbat zelf gereisd hebben en kwam hij daarom ‘s avonds aan. De HSV aantekeningen onderschrijven dit: “Waarschijnlijk zaterdag, want Pascha begon in dat jaar op Vrijdag”. Ook de andere (Bijbel)commentaren die ik er op nageslagen heb stemmen hiermee overeen.

BIJZONDERE SABBAT
Wat was er bijzonder aan deze sabbat? Het viel (nagenoeg) samen met Pesach. De Opstanding, even bijzonder, valt (dus) samen met het Eerstelingenfeest.

Er is veel gepuzzeld met betrekking tot deze periode, en ik heb me laten verleiden daarin mee te gaan en ook altijd gedacht dat het zo was: vanwege het in Matteüs genoemde ‘teken van Jona’ (Mt. 12:40) is de stelling dat Jezus is gekruisigd op Woensdag. De bewering is dat er sprake is van een ‘dubbele sabbat’. Dit om de chronologie gelijk te laten lopen met Mt. 12:40.

Maar bij nadere bestudering van de Evangeliën moet vastgesteld worden dat dit niet klopt. Een kruising op Woensdag is onmogelijk omdat de Profetische Chronologie van het Paaslam, die we al lezen in Exodus 12, dan verstoord wordt! We laten ons helaas te veel leiden door onze hedendaagse opvattingen soms, als het gaat om dergelijke vergelijkingen. Als je de samenvatting ziet hier boven, 14e-16e zijn dat drie dagen, immers de telling begint al bij de avond tevoren. Zie ook deze uitgebreide uitleg op Refoweb van Prof. dr. M. J. Paul

Dit is een serieus probleem. Zo las ik bijvoorbeeld dat vanwege het feit dat de aankomst in Bethanië zes dagen tevorgen het “niet anders kon zijn” dan dat dit op een vrijdag was, “want Jezus reisde niet op de Sabbat”. Een begrijpelijke misvatting, als je uitgaat van onze manier van rekenen met dagen. Vanuit die redenering kwam men vervolgens op de woensdag als dag van de kruisiging.

Echter, de Joden rekenen anders, die rekenen vanaf zonsondergang als een einde van de dag, oftwel eigenlijk een “nieuwe” dag. Dit zie je al in Genesis: “Toen was het avond geweest en het was morgen geweest: de eerste dag” (Gen. 1:5). Een dag begint bij de avond er voor!

WAT WAS DE DISCREPANTIE?
Het artikel wat ik eerder noemde wordt verwezen naar Marcus 14:12 waar staat “Op de eerste dag van de ongezuurde broden wanneer ze het Pascha slachten [..]” en dit zou niet kloppen. Als je het in één stuk door leest klopt het inderdaad niet want die eerste dag valt sowieso niet samen met Pascha, de Ongezuurde Broden zijn de dag er na.

In Lukas 22:1 zie je dat dan ook iets anders geformuleerd “Het Feest nu van de ongezuurde broden, dat Pascha heet, was nabij“. En vervolgens in vers 7: “De dag van de ongezuurde broden brak aan, waarop men het Pascha moest slachten”.

De conclusie kan zijn dat er iets niet klopt als je Johannes vergelijkt met Marcus of Lukas. De NET.Bible geeft echter als verklaring:

“The Feast of Unleavened Bread was a week long celebration that followed the day of Passover, so one name was used for both feasts (Exod 12:1-20; 23:15; 34:18; Deut 16:1-8)”.

Bij Lukas 22:7 zien we vervolgens als voetnoot/vertaalopmerking:

“Generally the feast of Unleavened Bread would refer to Nisan 15 (Friday), but the following reference to the sacrifice of the Passover lamb indicates that Nisan 14 (Thursday) was what Luke had in mind (Nisan = March 27 to April 25). The celebration of the Feast of Unleavened Bread lasted eight days, beginning with the Passover meal. The celebrations were so close together that at times the names of both were used interchangeably”.

Met andere woorden: er is geen sprake van tegenstrijdigheid maar “spraakgebruik” waardoor de precisie die wij wensen rondom ‘gescheidschrijving’ er eenvoudigweg niet is. De meest precieze beschrijving vinden we bij Johannes. De andere Evangelisten gebruiken meer het gangbare ‘spraakgebruik’. Daarmee worden ze niet gediskwalificeerd (zoals sommigen dat dan weer graag willen doen).

AVONDMAAL
Doordat het gebruik van Ta’anit b’Chorim vaak wordt verward, door de tegenwoordige lezers, met het “Pascha” is tevens er nog meer onduidelijkheid ontstaan. Het Ta’anit b’Chorim is echter niet de paasmaaltijd; immers, het Paaslam was toen nog niet geslacht. Dat gebeurde de dag er na pas.

Die verwarring lees je bijvoorbeeld al in de Bijbel met Kanttekeningen (o.a. in de editie uit 1957 waarover ik beschik) waar de paasmaaltijd op één lijn wordt gesteld met het gebruik van Ta’anit b’Chorim. Dat kan ook niet, omdat bij de Paasmaaltijd vier keer (en mogelijk indertijd drie keer) een beker rondging. Bij de maaltijd die de Here met de discipelen heeft gaat er twéé maal een beker rond. Een detail dat overigens alleen Lukas vermeld.

Dat, tenslotte, veegt -naast andere redenen- mijns inziens het argument van tafel dat de Evangeliën van Matteüs en Lukas als bron het Evangelie van Marcus gebruiken. Een dergelijk detail zou Lukas namelijk niet zelf hebben verzonnen en toegevoegd! Hij moet dit dus van één van de aanwezigen bij het Avondmaal hebben vernomen. Zoals hij zelf ook aangeeft in het 1e hoofdstuk van zijn Evangelie: “na alles van voren af aan nauwkeurig onderzocht te hebben het geordend voor u op te schrijven”.

WAT DOEN DIE EIEREN HIER?!
Oh, en voordat u boze reacties aan mij stuurt… die eieren? Die slaan net zo weinig op de essentie van Pasen als de oeverloze discussies over de dag en datum van de kruisiging.

Print Friendly, PDF & Email