Zullen we de Kerk in het midden laten?

kerk in het midden - kerk Niehove

De Nederlandse taal heeft een aantal prachtige uitdrukkingen die een hele oude historie hebben en zijn afgeleid van gewoonten en gebruiken in ons land. Eén er van is “laten we de kerk in het midden houden”.

Een stukje over Kerken, Terpdorpen in Groningen en wateropslag. Wat heeft dat te maken met de Bijbel? Méér dan je denkt!

Uitdrukking

De Kerk in het midden laten. Dat wil zeggen: de zaak laten waar ze behoort, haar niet overdrijven, het niet al te dol aanleggen; ook een geschil zo bijleggen, dat beide partijen tevreden zijn. Met andere woorden: allemaal een beetje “water bij de wijn” doen, tot elkaar komen in plaats van ieder verharden in zijn standpunt.

Historisch

kerken werden vaak midden in een dorp gebouwd maar ook vaak tussen twee of meer plaatsen in. Als meerdere plaatsen of gehuchten te klein waren werd er een kerk op gelijke afstand voor iedereen gebouwd. Een mooi voorbeeld hiervan is het kerkje in Niehove – centraal in het dorpje gelegen, duidelijk op een verhoging. Zie de foto hier boven.

Niet overal was men het over de plaatsing van het kerkgebouw eens – en werd de kerk letterlijk níet in het midden gelaten. Zo was de kerk voor de bevolking van het dorpje Den Horn in eerste instantie in Lagemeeden gesitueerd. Midden in het land. Ik ga er van uit dat het een streekfunctie had (kan dat niet bewijzen). Daar is nu nog steeds een (oud) kerkhof. Aan te raden daar eens langs te fietsen overigens, het is prachtig daar.

Kerk in het Midden - Lagemeeden
Begraafplaats Lagemeeden

Het kerkje is afgebroken en er werd een nieuwe gebouwd in Den Horn waarbij overigens delen van de oude kerk hergebruikt werden in Den Horn. Dit leidde tot enige discussie over de plaats van de kerk. De kerk werd niet ‘in het midden’ gebouwd maar aan de westkant. Doordat het dorp de andere kant op verder ontwikkelde staat het kerkje nu (weer) los van het dorp. Soms was een kerkgebouw, en de plaatsing, een heus strijdpunt! Ook rondom de doopsgezinde vermaning in Den Horn was het nodige gedoe indertijd.

Functie

Kerken waren in eerste instantie niet alleen voor de zondagse bijeenkomst. Het was ook een vergader-locatie en activiteitencentrum, een buurthuis zou je kunnen zeggen.

Kerk komt van “Kyriakè” = “van de Heer”. Het geeft daarmee het gebruiksdoel van het gebouw weer, een plek die “van de Heer” was, waar men tot Zijn eer bijeenkwam. Een ander woord dat veel gebruikt wordt om een kerk of gemeente aan te duiden is het Griekse “ekklèsia”, een woord dat wijst op de wetgevende vergadering en later werd gebruikt in de Griekse vertaling van de Bijbel om aan te duiden dat het de vergadering was van het volk Israël en/of de Gemeente. Hier zie je de herkomst van de naam van de ‘Vergadering van Gelovigen’ overigens.

Terpen en water

In een interessant artikel van de hand van historicus Jona Lendering las ik over de terpen en wierden in het Noorden van Nederland. In het midden van deze plaatsen was een ‘waterbekken’ waar regenwater werd opgevangen. Zo had het hele dorp (zoet) water. In latere tijden werd op deze plekken, in de terpdorpen, de kerk vaak gebouwd.

Op zich een logische keuze, want het ligt centraal. Zeker als je weet dat het historisch ook een vergader- en activiteitencentrum was.

Bouwtechnisch gezien niet altijd even slim zo blijkt uit het artikel. Want gevolg van de keuze van deze drassige plek als bouwgrond is dat de kerk er door kan verzakken.

Levend water

Toen ik het artikeltje las moest ik onwillekeurig denken aan een mooie symboliek die hier in is te zien.

“Jezus antwoordde en zeide tot haar: Indien gij de gave Gods kendet, en Wie Hij is, Die tot u zegt: Geef Mij te drinken, zo zoudt gij van Hem hebben begeerd, en Hij zoude u levend water gegeven hebben.” – Joh. 4:10 (SV)

waterput
Afbeelding van Momentmal via Pixabay

In onze regio hebben de monniken van het klooster Sint Bernardus in Aduard het landschap flink veranderd. Door het aanleggen van dijken, zijlen (sluizen), bruggen, wegen en het graven van sloten en kanalen. Zij hebben van ongeveer 1200 tot 1600 van een natuurlandschap een cultuurlandschap gemaakt (Kloostermuseum Aduard). Het was ook de tijd waarin veel kerken gebouwd werden.

De watervoorziening, midden in de Terpdorpen, werd minder noodzakelijk. Onder andere doordat de gebieden er omheen ingepolderd waren en er werden kerken geplaatst op die vrijgekomen plekken – een bron van (geestelijk) leven ontstond. In plaats van ‘dood’ water was er nu sprake van ‘levend water’!

Gave

Het geloof is een gave, een gift, van God. (Efeze 2:8). We hoeven er zelf niets anders voor te doen dan het aan te nemen.

Levend Water

Levend water is het tegengestelde van ‘dood’ water. Het betekent water dat uit een bron komt, een bron heeft – en Jezus wijst op God als de bron. Dood water is water dat opgeslagen is in tanks of bakken. Dat is ook water dat bederfelijk is. Hij refereert hier ook aan Jeremia waar we lezen:

“Want Mijn volk heeft twee boosheden gedaan; Mij, den Springader des levenden waters, hebben zij verlaten, om zichzelven bakken uit te houwen, gebroken bakken, die geen water houden.” – Jer. 2:13 (SV)

Het water, de bekkens, op die terpen en wierden zijn zeer wel vergelijkbaar met de put waar de vrouw in Johannes 4 water wil halen. Zonder was leven onmogelijk. Maar Jezus zegt: “ik heb een gift, een gave van God, die groter is dan dit putwater want ik geef je levend water”.

Op de terpen en wierden werd water opgevangen, het was ‘dood’ water. In het Engels heet water in flesjes dan ook “still water”, stilstaand water. Wel noodzakelijk om te overleven maar het kon de bewoners geen ééuwig leven bieden. Het werd vervangen door het ‘levende water’.

Dit levende water, dit ‘geestelijke water’, is voor iedereen beschikbaar. De vele kerken, of ze nu in het midden staan of aan de rand van een dorp, zijn er nog steeds een duidelijk zichtbaar getuigenis van.

Print Friendly, PDF & Email