Er zijn over het klimaat regelmatig berichten waarvan je denkt “oke, en nu?”. Een van die berichten in 2022: doordat de vervuiling áfneemt en we schonere lucht hebben stijgt de temperatuur op aarde. Een paradoxaal verschijnsel.

“De lucht is in Europa sinds de jaren 80 veel schoner geworden, doordat sindsdien zwavel verplicht uit rookgassen moet worden verwijderd. Dat is goed voor de natuur en de volksgezondheid, maar heeft als ongewenst bijeffect dat de opwarming door broeikasgassen is versterkt. Schonere lucht bevat namelijk minder zwevende deeltjes (aerosolen) die zonlicht reflecteren en wolken witter maken en langer laten leven. Ook stikstofoxides vormen aerosolen die koelen. Als de stikstofuitstoot wordt verminderd, heeft dat een klein opwarmend effect, al weten we niet precies hoe groot.” (KNMI)

Afname Wolken boven oceaan

Het oceaanoppervlak is sinds 1971 iedere tien jaar met ruim 0,1° warmer geworden. Het water van de oceaan is inmiddels al tot op een diepte van minstens 3000 m opgewarmd. Met alle gevolgen van dien. Wetenschappers puzzelen heel wat af. Want, hoe kan dit? Ze denken nu iets te hebben gevonden wat dit mede veroorzaakt.

“Doorheen de jaren hebben wetenschappers al heel wat oorzaken voor die opwarming gevonden. Zo dragen bijvoorbeeld de verbranding van fossiele brandstoffen en het weerfenomeen El Niño er grotendeels aan bij. [..] Maar wetenschappers denken nu dat ze het ontbrekende puzzelstukje gevonden hebben in waarom onze aarde plots zo snel opwarmt.” (GVA)

Wat is het probleem? De laaghangende bewolking verdwijnt. Dit is niet de énige oorzaak; het is een optelsom. Zelfs de afname van de vervuiling, zie hierboven, speelt een rol.

Waaróm de wolken verdwijnen weten de wetenschappers nog niet precies. Het gaat mogelijk om een combinatie van factoren. De wetenschappers zeggen dat we bezig zijn “met een ongecontroleerd en gevaarlijk experiment.” (RTL4).

Stijgende Temperatuur

Dat het door de bank genomen warmer is de laatste decennia is ongetwijfeld waar. Dat is simpelweg niet te ontkennen, ook al zijn er die als struisvogels met het hoofd in het (warme) zand dat maar blijven doen.

Grafiek ©2024 KNMI, dagwaarden Gemiddelde Temperatuur

Toevallig keek ik vandaag weer eens naar de weergrafieken van het KNMI. Want het klimaat heeft mijn interesse, net als (te) veel andere zaken.

De dagwaarden van de gemiddelde temperatuur lijken niet eens zo heel schokkend uit de pas te lopen met de gemiddelden. Maar de zwarte lijn, de temperatuur in 2024, ligt over het algemeen wel boven het gemiddelde. Daarbij, de gestegen temperaturen van de afgelopen decennia stuwen het gemiddelde óók omhoog.

Dit zijn objectieve metingen en kun je simpelweg niet gaan ontkennen of afdoen als “klimaathysterie”. De overstromingen (nee, dat komt niet door het afbreken van dammen in het kader van het damremoval programma!) nemen toe. Er zijn hevige hittegolven. De oceaan warmt, aantoonbaar, op – zie eerder.

Minder vervuiling in steden

De vraag echter die open blijft staan is: hoe máákbaar is het klimaat?

Eerder schreef ik al: “Maar wat is nu de échte reden van klimaatverandering? Het wil er bij mij niet in dat het alleen maar door menselijk handelen komt en het probleem is opgelost als ik mijn benzine-auto inruil voor een (kneiterdure) EV, alle schepen de dieselmotoren vervangen door zeilen, we de helft van de boeren wegsaneren en we niet meer gaan vliegen. Dan moet er echt méér gebeuren.”.

Tot nu toe zie ik geen eenduidig antwoord. Ik opende met de opmerkelijke constatering dat minder vervuiling tot meer opwarming heeft geleid. Dit is overigens een fenomeen dat al heel lang bekend is. Toen de London Smog verdween, doordat houtstook en verwarmen met kolen aan banden werd gelegd, werd het in de stad ook warmeer want de zon kon weer ongehinderd schijnen in Londen. En de laatste jaren is de luchtwaliteit in Londen alleen maar verder verbeterd.

Eén van de belangrijkste redenen dat de lucht in Londen zo verbeterd is wordt gerelateerd aan de invoering van de ‘Ultra Low Emission Zone (ULEZ) in 2019’. Ook in Nederland zijn er steeds meer steden die dergelijke zones invoeren.

Ondernemers en rechtse klimaatontkenners roepen moord en brand, want zij zien het niet zitten om hun dieselbusje of auto te laten staan. Overigens, dat begrijp ik wel. Want een EV aanschaffen, in het bijzonder een busje, is vreselijk duur. En die busjes zijn ook niet erg praktisch voor de gemiddelde loodgieter of timmerman.

De vraag is ook of dat dé oplossing is. In en rond Londen is met name óók de uitstoot van de industrie aangepakt. Dát is, ook in Nederland, een hele grote vervuiler. Bijvoorbeeld bij Amsterdam. Daar praatte de Gemeente Amsterdam indertijd liever niet over. Maar, je kan niet zeggen dat ze geen ambities hebben op dit punt.

“De gemeente Amsterdam wil de CO2-uitstoot in 2030 met 60 procent hebben teruggedrongen ten opzichte van peiljaar 1990. In 2050 moet dat zelfs 95 procent zijn. De uitstoot is sinds 2010 gemiddeld met ongeveer 137 kiloton per jaar afgenomen. Om het doel van 2030 te bereiken moet de jaarlijkse daling ongeveer twee keer zo groot worden.” (Gemeente Amsterdam).

Enorme hitte in 2017, Florence, Hittegolf ‘Lucifer’

Door te zorgen voor minder vervuiling in steden zal echter de temperatuur in de steden vast en zeker stijgen. Het is in de hete zomers die we hebben simpelweg niet te doen in de steden, zo ervaarden we zelf in Italië in 2017. Na anderhalf uur zijn we de stad ontvlucht. Of het planten van meer bomen voldoende remedie daartegen is vraag ik mij af. Maar de stadsbestuurders doen hun best iets te veranderen op dat gebied.

“De gemeente heeft een publieke taak om klimaatveranderingen tegen te gaan. Dit is vastgelegd in het coalitieakkoord en in Groenplan ‘Vitamine G’. Bomen zijn zo belangrijk dat in principe elke kap, ongeacht de reden, moet leiden tot herplant of een financiële compensatie.” (Gemeente Groningen).

Hoe een financiële compensatie er toe leidt dat de temperatuur daalt c.q. klimaatverandering afneemt is mij een raadsel overigens.

Wetenschappers weten het niet

Dat ik niet weet hoe we klimaatverandering moeten aanpakken zal niemand verbazen. Mijn kennis en kunde ligt op andere gebieden. Maar de wetenschappers weten het ook niet. En dat baart mij toch wel zorgen.

Als je toegeeft dat je niet weet hoe het probleem opgelost moet worden, weet je dan wel voldoende over de oorzaak? Want als je de oorzaak kent, is een oplossing veelal binnen handbereik. Ténzij, … ténzij het probleem niet oplosbaar is. Dan moeten we als de wiedeweerga inzetten op klimaatadaptie. Want ik raak meer en meer overtuigd van de, mijns inziens, waarheid dat het klimaat niet maakbaar is. Hoogstens enigzins beïnvloedbaar.