Wanneer er gesproken wordt over de toename van obesitas en diabetes 2 wordt er vaak met een beschuldigende vinger gewezen naar de fastfoodrestaurants.

Dat deze restaurants met hun junkfood geen goed eten afleveren is geen geheim. Vandaar ook de term ‘junkfood’ immers? Zijn de fastfoodrestaurants de schuldigen als het om obesitas, diabetes en andere ‘welvaartsziekten’ gaat?

In het Dagblad van het Noorden (mirror) wordt door internist Rob Gonera gesteld dat “vier fastfoodrestaurants in Assen vier te veel zijn”. Hij schrijft verder “Obesitas is een chronische ziekte waar nog geen genezing voor mogelijk is.”.

Zijn fastfoodrestaurants de schuldige?

Ik denk niet dat fastfoodrestaurants het grote probleem zijn al zullen ze zeker bijdragen aan obesitas en diabetes 2 als mensen daar met grote regelmaat eten. Daarnaast vind ik persoonlijk dat obesitas niet als een ziekte is te beschouwen. Het is immers oorzaak en gevolg dat we hier zien?

Gonera schrijft verder: ” Het is daarom erg belangrijk om overgewicht en obesitas te voorkomen. Genetische factoren en omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol in het ontstaan van overgewicht en obesitas. We leven met zijn allen in een gevaarlijk en giftig voedingslandschap. Verborgen suikers, plastics die hormonale veranderingen teweegbrengen en ultra-bewerkte voeding zijn de sluipmoordenaars die ons in de rug aanvallen.”

Het probleem met obesitas en ‘welvaartsziekten’ als diabetes 2, hart- en vaatziekten en kanker veroorzaakt door voedsel begint bij gebrek aan kennis en thuis ongezond eten. Pakjes en potjes met kant-en-klaar eten, processed foods, sausjes enz stijf van de suikers bijvoorbeeld.

Goedkope supermarkten die “voedsel” wegzetten tegen bodemprijzen spelen daar een belangrijke rol in.

Afbeelding van Lala Irène Randrianasolo via Pixabay (31/7/2023)

Gemaksvoedsel

Mensen in de lagere inkomensgroepen hebben niet voor niets vaker last van obesitas en ook een kortere (tot wel vijf jaar!) levensverwachting. Die nemen in de supermarkt immers vaak het goedkoopste (en meest slechte) voedsel.

Maar liefst 70 procent van het supermarktassortiment bestaat uit sterk bewerkt voedsel (Foodwatch, 8/2017). Hoe goedkoper het eten, hoe groter de kans dat het sterk bewerkt voedsel is. Daar ligt echt een heel groot probleem in mijn ogen.

Vroeger leerden “de toekomstige huisvrouwen” gezond koken op de huishoudschool. Het gros van de meisjes ging naar deze school.

Suiker en Vet

Door de opkomst van kant-en-klaar gemaksvoedsel, tweeverdieners (gebrek aan tijd om goed te koken), gebrek aan kennis –want geen kookles meer op school en geen overdracht kennis en kunde op navolgende generaties– zie je mede dat obesitas mede hand over hand toeneemt. Die lijn werd al jaren geleden in de VS gezien. In Nederland zien we deze lijn vooral sinds begin jaren ’80.

De veranderingen in de maatschappij waren niet de grootste oorzaak. De genadeklap voor de gezondheid van veel mensen was de enorme toename van suikers (koolhydraten) in ons voedsel.

De documentaire Fed Up geeft een ontluisterend beeld van de epidemische vormen van obesitas, diabetes en de oorzaken er van.

(Engelstalige Documentaire)

William Cortvriendt, arts, vat het kort samen:

“In 1977 kwamen de Westerse overheden met het advies vooral géén vet voedsel te eten. Het was de geboorte van halfvolle melk en lightproducten. Een rampzalige beslissing, gebaseerd op slecht onderzoek, dat nog steeds vele onnodige slachtoffers maakt. [..] n 1977 publiceerde de zogenaamde McGovern-commissie een rapport waarin werd geadviseerd om de hoeveelheid vet in onze voeding te beperken en de hoeveelheid koolhydraten te vergroten, met name om het risico op hart- en vaatziekten te verkleinen. In navolging van de Amerikaanse overheid werd dit voedingsadvies door nagenoeg alle overheden in de Westerse landen overgenomen en is in de meeste van die landen, waaronder Nederland en België, tot op dit moment actueel. “ (William Cortvriendt, Arts, via Topsport Community).

De explosie van diabetes 2, met name sinds die tijd, is een duidelijk gevolg van de verandere voedingspatronen. Het verminderen van vet en toename suikers in bewerkt voedsel heeft massa’s mensen doodziek gemaakt. Letterlijk dóódziek!

TV Dinner

Naast dus suikers en vetten speelt gemaksvoedsel, waarin koolhydraten wederom oververtegenwoordigd zijn, een grote rol. Vooral binnenshuis.

Impopulair standpunt, maar er is zeker een correlatie: de opkomst van ‘welvaartsziekten’ hangt samen met het moment dat vrouwen meer buitenshuis ging werken. Toen zijn de problemen hand over hand toe gaan nemen. Uitzondering daarop zijn vrouwen en mannen die bewust met voedsel omgaan en goed, gezond en vers eten koken.

Dat zijn niet zonder reden vaak beter opgeleide mensen met een hoger inkomen. Zij kunnen het zich permitteren om “beter” voedsel aan te schaffen (zie eerder) of te laten bezorgen via diensten als Hello Fresh e.d. die ook een vorm van ‘gemaksvoedsel’ aanbieden. Maar dan wel met verse producten. Tegen een bijbehorende stevige prijs.

De eerste producenten (in de VS) van “gemaksvoedsel” waren de gebroeders Swanson. Overigens, zo las ik, een vinding uit noodzaak geboren omdat hun bedrijf met een enorme (tonnen!) voorraad kalkoenvlees zat waar ze niet vanaf konden komen.

In 1950 begonnen de gebroeders Swanson aanvankelijk met het maken van diepgevroren ovenklare kip- en kalkoentaarten in aluminium bakjes. Ze gingen over in volledige maaltijden nadat Gerry Thomas, directeur van Swanson, de distributeur bezocht van een bedrijf dat gespecialiseerd was in het bereiden van voedsel voor luchtvaartmaatschappijen.

Het bedrijf verpakte het voedsel in aluminium bakjes die in een conventionele oven konden worden verwarmd. Thomas stelde dit idee voor aan de gebroeders Swanson en stelde voor om een aluminium bak te maken met drie compartimenten: een compartiment voor bevroren kalkoenplakken en de andere twee voor bijgerechten. Het eerste diepvriesdiner van de Swanson Company was een kalkoendiner; uiteindelijk voegde het bedrijf voorgerechten met kip en rundvlees toe.

 

Afb. Roadsidepictures via Flickr (CC BY-NC 2.0)

Met meer dan de helft van de Amerikaanse huishoudens die in de jaren vijftig een televisie bezaten, noemden de gebroeders Swanson hun diepvriesmaaltijden ’tv-diners’, geschikt om op een opvouwbaar dienblad in de woonkamer te eten terwijl u televisie kijkt. (Bron: Wikipedia)

Hiermee kwam het “eten voor de TV” in opmars, tegenwoordig een standaard in veel gezinnen. Ook verdween de noodzaak voor veel mensen, met name vrouwen die tot op dat moment traditioneel de taak hadden om voor de huishouding te zorgen en te koken, om een gezond maal op tafel te zetten immers: “bakje in de oven en klaar”?

Daarnaast kwamen er steeds meer huishoudelijk apparaten, gingen onder invloed van het feminisme meer en meer vrouwen buitenshuis werken en de cirkel was snel rond.

De maatschappij ontwikkelt zich, soms bij toeval, op een bepaalde manier. Toeval speelde hier ook mee. Er is geen samenhang tussen het een en ander. Maar de ontwikkelingen vulden elkaar aan. De gevolgen krijg je pas later voor de kiezen. Dat wil overigens niet zeggen dat ik iets tegen werkende vrouwen of het feminisme heb maar wel dat deze dingen samen opkwamen en elkaar aanvulden.

Obesitas een ziekte?

Is Obesitas een ziekte? Mag ik het zo zeggen: het is oorzaak en gevolg. Een ontwrichtte maatschappij en een compleet verziekte en slechts  op winst beluste voedselindustrie zorgt voor zieke mensen.

Als je obesitas en ziekten als diabetes 2 wilt aanpakken begin dan bij de bron: de voedingsindustrie aanpakken, voorlichting over gezond voedsel. Leer mensen weer eten koken(!) bijvoorbeeld door de kinderen in het voortgezet onderwijs kookles te geven.

Dat Obesitas een ongeneeslijke chronische ziekte is, zoals Gonera stelt, denk ik niet. Als je mensen leert omgaan met voedsel, gezond leert eten en er sprake is van enige lichaamsbeweging dan is obesitas in de meeste gevallen wel degelijk op te lossen (en dus: te genezen). Uitzonderingen daargelaten wegens erfelijke of hormonale factoren. Diabetes 2 is, mits je er op tijd bij bent, ook om te keren. Daarover is voldoende informatie beschikbaar.