Het is kwart over negen, zaterdagochtend. Eigenlijk wilde ik even langs de C&A maar de vestiging die ik wil bezoeken is gesloten. Er zit nu een winkel in sportartikelen in het pand. De wegen zijn opgebroken, ik heb m’n camera bij me. Maak een paar plaatjes maar het is erg donker en regenachtig.
Er is sinds een tijd een nieuwe kledingwinkel in dit deel van De Stad. De Primark. Met veel enthousiasme ontvangen door met name “koopjesjagende modebewuste dames”. Maar recent ook nogal negatief in het nieuws; medewerkers zijn niet te spreken over de manier waarop ze door de leiding van het bedrijf worden behandeld. Regels worden er met voeten getreden door het management.
“Een groot deel van het personeel voelt zich regelmatig gekleineerd, geïntimideerd bij ziekmeldingen en continu gecontroleerd door supervisors of managers en door camera’s”, laat FNV in een persbericht weten.
Ik had wel het een en ander gelezen over Primark maar ben er nog nooit binnen geweest. Het lijkt er, waarschijnlijk vanwege het vroege tijdstip, erg rustig. Beter, dan ga ik er even een kijkje nemen. Ik wil nog een paar T-shirts kopen. Dat was het doel van mijn geplande C&A bezoek. Misschien hebben ze bij Primark wel iets voor mij.
Jong & “brak” personeel
Buiten bij de deur twee heren van de beveiliging. Erg onsympathiek. Alsof je bij zo’n winkel, met zulke lagen prijzen, iets wilt stelen? Of zijn ze bang voor “ongewenst bezoek”? Het (erg jonge) personeel hangt binnen verveeld rond. Sommigen praten wat met elkaar, ik hoor flarden van gesprekken over het “stappen gisteren” en “vanavond gaan we écht wel de stad in”… Ze komen op mij nogal futloos en ongeïnteresseerd over. Op de 2e verdieping tref ik de herenafdeling aan. Rekken vol met T-shirts. Felle kleuren vooral, in de rekken waar ik het eerst tegenaan loop. Veel shirts met prints waar ik niet mee wil rondlopen.
Verderop stapels met shirts en met meer egale kleuren. De prijzen zijn inderdaad erg laag. Van zo’n € 2,50 tot circa een tientje. Ik pak een shirt. Ziet er mooi uit, kwalitatief ook wel goed. Dan valt m’n oog op het etiket. “Made in Bangladesh”. Ik voel weerstand. In gedachten zie ik de ‘sweatshops’ voor mij en het woord ‘kinderarbeid’ spookt door m’n hoofd. Misschien dat er nog kleding uit andere landen ligt? Ik kijk verder rond. “Made in Bangladesh, Made in Bangladesh, Made in Bangladesh..”. Het lijkt wel alsof alles hier uit Bangladesh komt! Dan zie ik schoenen liggen. Prachtige suede schoenen trekken m’n aandacht. Ik hoef nog geen nieuwe, maar deze kosten maar achttien euro! Ik kijk in de schoenen om de maat te zien. “Made in Bangladesh”.… meteen leg ik ze terug.
Kinderarbeid in de kledingindustrie, begin vorige eeuw. Foto ©Public Domain
Ik slenter verder. Overhemden met korte mouwen. Ah, ja handig. Voor de komende vakantie in Italië. Een land waar overigens ook veel schoenen worden gemaakt en van hoge kwaliteit. Vroeger liep ik eigenlijk altijd op schoenen van Italiaanse makelij. Langzaam wordt het wat drukker. Een paar mensen lopen met grote zwarte tassen die ze volstouwen met kleding. Ze pakken kledingstukken van de rekken, houden het voor zich en douwen het zonder het te passen in hun tas. Ach tja, voor deze prijzen kun je je wel een miskoop veroorloven immers?
De overhemden. Zien er mooi uit, katoen. Kosten geen drol. Het label checken. “Made in India”. Beter wellicht? Geen idee. Maar m’n weerstand is te groot. Ik loop richting de roltrap en kom langs een rek met zwemkleding. Ook nog nodig eigenlijk voor de vakantie. “Made in Turkey”. Laat maar.
Union Sundown
Toen ik terug reed in de auto (gemaakt in Turkije..) spookte mij een liedje van Bob Dylan door het hoofd: “Union Sundown”. Onze eigen kledingindustrie is decennia geleden kapot gemaakt door winstbejag en koopziekte. Hij zingt onder andere:
Well, you know lots of people are complaining that there is no work
I say, “Why you say that for?
When nothing you got is US made?”,
They don’t make nothing here no more
You know, capitalism is above the law
I say, “It don’t count ‘less it sells”
When it costs too much to build it at home
You just build it cheaper someplace else
Het stemt mij wat treurig dat we er trots op zijn dat in onze maatschappij kinderarbeid en uitbuiting van mensen lang geleden is afgeschaft en onze kinderen (en wij zelf) mogen en kunnen genieten van onze jeugd. Studeren, goede gezondheidszorg, uitgaan. Om vervolgens diezelfde jeugd in “brakke toestand” (na een avondje stappen) de volgende ochtend spullen over de toonbank te zien schuiven gemaakt door arbeiders die, linksom of rechtsom, uitgebuit worden. Oók als de arbeidsomstandigheden zogenaamd goed zijn.
Spullen die wij als westerse consument met tassen vol gretig uit de rekken halen. Waarschijnlijk mede gemaakt door kinderen die géén scholing kunnen krijgen omdat hun ouders te weinig verdienen. Veelal (jonge) werknemers die het ontbreekt aan goede medische zorg. Die niet kunnen “stappen”. Omdat wij over hun rug goedkope kleding willen scoren. Die géén betaalde vakanties hebben, géén 5-daagse werkweek..
We hebben ons helemaal overgegeven hieraan. En dat levert ons dan wel goedkope kleding en producten op, toch had ik liever één euro meer betaald als er op stond “Made in Holland”. Of als er op de labels had gestaan “Fair Trade”. Maar ja, zoals Dylan al zong “When it costs too much to build it at home, You just build it cheaper someplace else”. En als dat “cheaper” betekent dat een ander geen leven heeft, dan is dat maar zo, kennelijk.
Ik neem het niemand kwalijk verder als ze kopen bij Primark of andere winkelketens die kleding uit lagelonenlanden verkopen. Ik koop het zelf ook wel eens. Maar zo’n keten die volledig drijft op de slavenarbeid en uitbuiting van mensen in Bangladesh, India of andere lagelonenlanden steun ik niet. Ik kreeg er een mistroostig gevoel van. Of misschien kwam het toch wel gewoon door het weer,..
Naschrift
Via Facebook kreeg ik reacties dat Primark niet aan kinderarbeid zou doen. Ik betwijfel dit ten zeerste maar heb de tekst van dit artikel aangepast. Voor gedetailleerde informatie over de misstanden in fabrieken die produceren voor Primark en H&M zie deze website.