Meer verkeersslachtoffers door elektrische fiets (e-bikes) in 2022?

Fietshelm voorkomt verkeersslachtoffers door elektrische fiets

De pers publiceerde vandaag diverse berichten over de stijging van het aantal verkeersslachtoffers. Eén en één is twee, de conclusie werd getrokken: Meer verkeersslachtoffers door elektrische fiets wánt veel ongevallen met zwaar letsel betrof mensen op een e-bike.

Is de e-bike de óórzaak van het letsel of is er iets anders aan de hand? De comments op Facebook werden overspoeld met reacties. Op verwijtende toon werden vooral ouderen en jongeren beschuldigd van van alles en nog wat.

Op Nu.nl lees je:

“Een derde van de ernstig gewonde slachtoffers was een fietser van 55 jaar of ouder en een kwart van deze groep had hersenletsel. Het aantal ongevallen waarbij geen andere weggebruiker betrokken was, steeg sinds 2012 met 42 procent onder fietsende 55-plussers. [..] Die stijging hangt duidelijk samen met het gebruik van de elektrische fiets, blijkt uit onderzoek van VeiligheidNL.”

De Telegraaf gaat zelfs zo ver te stellen:

Maar moet er niet een minimumleeftijd komen voor elektrische fietsen? Op die manier zouden kinderen betere verkeerseducatie kunnen krijgen, voordat ze op de fiets stappen. Een fiets die overigens net zo hard gaat als een scooter, die je pas op je 16e mag besturen. Daarnaast zou je je af kunnen vragen of er een maximumleeftijd of keuring zou moeten komen, voor fietsers boven de 75 jaar oud.

Zoals gezegd: Eén en één is twee: er zijn meer verkeersslachtoffers door elektrische fiets. Dus hóp, die “oudjes” van de fiets af. Wat is het alternatief voor ouderen: achter de geraniums verpieteren of met de auto?

Voor tieners die naar school fietsen is een e-bike een uitkomst. Vooral op het platteland. Doordat steeds meer scholen fuseren wordt de afstand naar de school immers groter en de kaalslag in het Openbaar Vervoer heeft er daarnaast ook voor gezorgd dat reizen naar school niet alleen duur is met het OV maar soms ook domweg onhaalbaar. Een e-bike is voor tieners, vooral op het platteland, dan een goede oplossing.

Een kleine bloemlezing uit de reacties op social media:

– ze rijden als gekke ze komen langs gefiets dan wel zo hard net of jezelf stil staat
– Niet écht vreemd wel! Als je sommige ouderen al ziet fietsen, zonder elektrische aandrijving…… ze gooien hem zo voor je auto of steken nog snel even over…
– veel 60/70 plussers fietsen hier vaak. Maar vaak steken ze zo over zonder ook maar te kijken
– Als wandelaar merk ik vaak dat ze heel gespannen op een fiets zitten en deze helemasl niet onder controle hebben. Waardoor je heel vaak aan de kant moet springen want de paden zijn voor hun roepen ze dan.
– Wat mij opvalt is dat de ouderen veel te snel gaan en de schooljeugd zet hem op standje race, dus ook te snel!
– Als je niet in staat bent om zelfstandig te fietsen, en dus een hulpmotortje nodig hebt, is het logisch dat ook je bestuursvaaridgheid over het algemeen minder is.

Enfin, het is wel duidelijk. De “schuld” ligt bij “de ouderen met een e-bike” (vooral). Maar wat ook gezegd werd in de berichtgeving is dat het onderhoud van de fietspaden en wégen een oorzaak is. Gek genoeg hoor je niemand dáár over los gaan.

Uit het oorspronkelijke bericht waar men zich op baseert in de pers:

  •  1 op de 3 verkeersslachtoffers met ernstig letsel is een fietser van 55 jaar of ouder (33%).

De gemiddelde Nederlander is op dit moment 42,3 jaar oud. En 20% van de bevolking is 65 jaar of ouder. Die gaan de deur uit. Op de fiets. Boodschapjes doen, genieten van een fietstochtje. We kunnen ze toch moeilijk aan de stoel vastbinden de hele dag?

  • Deze stijgende trend wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van het aantal enkelvoudige fietsongevallen

Met andere woorden: tegen een object aangefietst, gevallen door een kuil in de weg, op- en afstappen.

Het Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid stelt in een artikel onder de titel: “Wat zijn de belangrijkste oorzaken van fietsongevallen?” dat de volgende oorzaken zijn te noemen voor ongevallen:

Infrastructuur: “Zowel de kwaliteit als de algemene inrichting van de infrastructuur speelt een rol bij het ontstaan en de afloop van fietsongevallen. Een slechte kwaliteit van het wegdek (kuilen, sleuven, putdeksels, ophogingen door boomwortels en dergelijke) is vaak de aanleiding voor een enkelvoudig fietsongeval
Voertuig als (mede)oorzaak: “De mate waarin het voertuig – in dit geval de fiets – een rol heeft gespeeld bij het ontstaan van een ongeval is lastig vast te stellen en wordt ook niet systematisch geregistreerd.” – er wordt dus kennelijk niet geregistreerd of het voertuig oorzaak is (defect?) en ook niet welk type fietsvoertuig men heeft gebruikt (een gewone fiets, racefiets, mountainbike, e-bike).
Gedrag: “Onveilig verkeersgedrag van andere weggebruikers”. Iets waar ik als fietser over kan mee praten; regelmatig geeft men géén voorrang, snijd je af of haalt onverantwoord in.

  •  in de leeftijdsgroep van 12-17 jaar meer SEH-bezoeken als gevolg van een ongeval met een elektrische fiets ten opzichte van 2016 (22% versus 4%).

Stijging verkopen e-bike

In 2020 alleen al werden 30% meer e-bikes verkocht dan daarvoor en in 2022 kopte de Telegraaf: “E-bike haalt voor het eerst gewone fiets in met verkoop”.

Is het vreemd dat het aantal ongevallen met e-bikes dan hoger is? De stijging van het aantal ongevallen is 20% over de afgelopen 10 jaar. De stijging van de verkopen van e-bikes is een véélvoud daarvan.

Ook de hoge brandstofprijzen hebben de verkoop én gebruik een boost gegeven. Er werden in de corona-periode minder kilometers gereisd, ook op de fiets. Logisch, lockdown en geen woon-werk. Maar het aantal recreatieve kilometers op de fiets nam toe.

Met een e-bike leg je ook snel méér kilometers af. Méér kilometers = meer risico.

Daarnaast gaan veel meer mensen nu op de fiets naar het werk.

De stijging van het aantal ongevallen houdt, mijns inziens, dus geen gelijke tred met de stijging van de verkopen.

Toename verkeersintensiteit
Daarnaast meldt het CBS dat de verkeersintensiteit, de verkeersdrukte, over bijvoorbeeld de periode 2011-2018 met 9% is toegenomen. Het wordt al jarenlangs stééds drukker in het verkeer. Ook dat zal in mijn ogen een grote rol spelen.

Desondanks neemt het aantal ongevallen met ernstige verkeersgewonden volgens Rijkswaterstaat niet toe.

ontwikkeling werkelijke omvang aantal ernstige verkeersgewonden
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Totaal 20.700 21.300 21.400 20.800 21.700 21.400 19.700

Enkelvoudige Fietsongevallen

Het onderzoek meldt verder: “Deze stijgende trend wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van het aantal enkelvoudige fietsongevallen (+26%). Onder fietsers van 55 jaar en ouder steeg het aantal enkelvoudige fietsongevallen zelfs met 42 procent” en dat is geheel in lijn met de resultaten van het Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.

e-bike

Fietshelm verplicht stellen

De onderzoekers dringen aan op het verplicht stellen van een fietshelm: “Van de bijna vijftigduizend fietsslachtoffers die in 2021 met ernstig letsel de SEH-afdeling bezochten, had ruim twee derde een fractuur en een op de vier hersenletsel. In een jaar tijd ruim elfduizend fietsslachtoffers met hersenletsel, waarvan ruim de helft 55 jaar of ouder was. Preventie is essentieel om het tij te keren.”

In 25% van de gevallen is er sprake van hersenletsel. Van die 25% zou tussen de 25-50% geen of minder hersenletsel kunnen hebben (afhankelijk aan wie je het vraagt). Dat zijn zo’n 6250 mensen. Er vanuit gaande dat een fietshelm doet wat ‘ie moet doen en goed gedragen wordt. Want als de helm niet goed gedragen wordt kan deze voor nog méér letsel zorgen zo is gebleken.

“In het stedelijk verkeer is het risico op hoofdtrauma’s niet groter voor fietsers dan voor voetgangers en automobilisten.”, zo stelt ProVelo en opmerkelijk is ook dat door de helmplicht mensen fietsen als “gevaarlijk” gaan beschouwen.

ProVelo: “Dit brengt een ontradend effect met zich mee. In Australië en Nieuw-Zeeland is het aantal fietsers met 30% gedaald sinds het dragen van een helm er verplicht werd.[..] Landen waarin fietsen het veiligst is (Nederland, Denemarken, …), zijn ook landen waar het meest gefietst wordt – en bijna niemand een helm draagt”.

Wat ik in meerdere artikelen de afgelopen jaren heb gelezen: Fietsers voelen zich (ten onrechte) vaak veiliger met een helm op. Hierdoor kunnen ze geneigd zijn meer risico’s te nemen. Wat hen dan weer minder verkeersveilig kan maken.

Daarnaast zijn (veel) fietshelmen niet geschikt voor gebruik bij een inmpact van >23km/u.

ProVelo: “De gemiddelde weerstand van een moderne gehomologeerde helm (CE-norm 1078) kan een klap van maximum 23 km/u aan. Bij hardere klappen, levert het dragen van een helm slechts een beperkte extra beveiliging op.”

Als je zelf 15km fietst en een auto met 50km je raakt wat is dan de impact (dat mag de liefhebber zelf uitrekenen)? Je kunt op je klompen wel aanvoelen dat de snelheid/impact dan veel groter is dan de 15km/uur waar je mee fietst en zo’n helm dan kennelijk weinig zinvol is.

Toch zeggen de voorstanders: “Door een fietshelm neemt het risico op ernstig hoofd-/hersenletsel na een botsing of val met gemiddeld 60% af en het risico op dodelijk hoofd-/hersenletsel met gemiddeld 71%.” (SWOV). Dat moet je natuurlijk niet onder het vloerkleed willen vegen.

VeiligheidNL geeft  zelf aan: “De belangrijkste oorzaken van fietsongevallen zijn eigen gedrag (44%), ongeacht leeftijd, en de toestand van de weg (32%)”.

Paard achter de wagen

Wanneer je iets wilt doen aan afname van verkeersongevallen is het verplicht stellen van een fietshelm het paard achter de wagen spannen.

Ik geloof zeker dat het veiliger kán zijn (ik overweeg de aanschaf inmiddels omdat ik tijdens mijn vele fietstochten een hoop gekken in het verkeer tegenkome) maar belangrijker is de aanpak van de oorzaak. Eigen gedrag én de toestand van de weg verbeteren. Dat levert véél meer winst op dan de invoering van een verplichte fietshelm.

Meer verkeersslachtoffers door elektrische fiets

 

Meer verkeersslachtoffers door elektrische fiets?

Zijn er daadwerkelijk door tóedoen van de elektrische fiets meer verkeersslachtoffers of is er sprake van een probleem in eigen gedrag (e-bike maar ook andere fietstypen), infrastructuur en andere verkeersdeelnemers – bijvoorbeeld automobilisten die de snelheid van een e-bike verkeerd inschatten?

Wel denk ik dat het verstandig is om jongeren en ouderen die voor het eerst een e-bike gaan gebruiken te laten oefenen met de fiets en een beetje up-to-date te brengen met de verkeersregels. Het is simplistisch een probleem, meer verkeersslachtoffers onder fietsers, dat voor ruim 75% bestaat uit andere oorzaken af te schuiven op “de e-bike” en als oplossing “de fietshelm” aan te dragen.. zoals gezegd: dat is het paard achter de wagen spannen. Een gevalletje “als het kalf verdronken is dempt men de put”.

Ik waag dus te betwijfelen of er een causaal verband is.

Natuurlijk zal er een relatie zijn, maar de oorzaak is duidelijk niet de elektrische fiets zelf. Het gaat vooral om gedrag. En dát kun je (af)leren.

Ben ik tégen een fietshelm? Nee. Ben ik tégen een plicht? Nou, .. als het als “de oplossing” wordt aangedragen wél! Want het aantal ongevallen zal niet afnemen, ten hoogste zal het aantal gevallen van hersenletsel door die ongevallen afnemen.

Dat is dan natuurlijk wel winst, nogmaals dat moet je niet onderschatten denk ik. Maar het verkopen als “oplossing” slaat als een tang op een varken.

Ergerlijk gedrag media

Wat ik, tot slot, echt héél ergerlijk vind is hoe de journalisten zo’n rapport oppakken en onder de aandacht brengen bij de lezers op sociale media. Ze plaatsen het in een bepaalde context op sociale media zodat er zoveel mogelijk kliks (clickbait!) en reacties komen. Dát is echt verwerpelijk gedrag. Vooral omdat de meeste mensen het helemaal niet lezen, laat staan doorklikken naar de bron van het verhaal, maar gelijk los gaan in de comments..

Delen op: