Hoe “wakker” ben je? Ben jij géén “schaap” en “slaap” je niet? Doe je graag je eigen onderzoek? Dan is de uitdaging aan jou om zeker bijgaande ook eens allemaal te onderzoeken.

» Meer over corona lees je in de “corona-faq” klik hier

Social Media

Uitspraken typerend voor veel commentaren op Social Media van mensen die complotten aanhangen. Zij presenteren deze niet als zodanig, weten soms niet eens dat ze het slachtoffer zijn van die denkwijze, maar komen desondanks vaak en graag met “oneliners” en onbewezen stellingen aanzetten.

Voorbeelden

• “hoezo is het hypocriet om complotten bloot te leggen en aan de kaak stellen?”
• “Als het gaat om corona gaat zijn er genoeg feiten. De cijfers van de who en het rivm laten niets schrikbarend zien, en staat totaal niet in verhouding tot de angstpropaganda elke dag”
• “Feiten zijn dat 99.8 procent het virus overleeft. Dat corona een mortaliteitcijfer heeft van 0.13. Dat zijn feiten.”
• “Je moet zelf onderzoek doen!”
• “Volg de meute maar, schaap”

Dit is wat de Wereldgezondheidsorganisatie de ‘infodemie’ noemt: de overdosis (on)betrouwbare informatie die vooral via sociale media als YouTube, TikTok, Snapchat, Facebook en Instagram gedeeld wordt. Een andere pandemie, die zorgt voor moord op de realiteit en het is belangrijk ons er tegen te verzetten (Algemeen Dagblad)

Wat zijn complottheorieën?

1. Een complottheorie of samenzweringstheorie is een theorie of opvatting dat een bepaalde gebeurtenis, ontwikkeling of toestand op sociaal, politiek of economisch gebied het resultaat is van een samenzwering. Volgens dit geloofssysteem spannen immorele en voor niets terugdeinzende individuen of groeperingen heimelijk samen om hun kwalijke doelen te realiseren.
2. Een complotdenker gelooft vaak in meerdere complottheorieën tegelijk, of is zeer sterk overtuigd van een enkele complottheorie en negeert daarbij ontlastende feiten, daarmee juist ingaand tegen kritisch denken.
3. Complottheorieën kunnen onschuldig zijn, maar ze kunnen ook zeer ingrijpende gevolgen hebben. Zo heeft complotdenken bijgedragen aan jodenvervolgingen, christenvervolgingen en moslimvervolgingen en geweld tegen andere minderheden.
4. Complotdenken kan gebruikt worden door een politieke partij, of een overheid, om de meerderheid van de bevolking achter zich te krijgen, zoals het opgeroepen angstbeeld van een joodse wereldregering, in nazi-Duitsland. Andersom kan de verspreiding van een samenzweringstheorie door een belanghebbende minderheidsgroep juist gebruikt worden om afbreuk doen aan het vertrouwen in de overheid, en daarmee de samenleving destabiliseren, zoals het geloof in een van bovenaf opgelegde Nieuwe Wereldorde.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Complottheorie

Hoe ontstaan de (huidige) complottheorieën?

1. De mens is van nature geneigd om gebeurtenissen te verklaren. Zeker als ze een emotionele impact hebben. Als een directe oorzaak ontbreekt of er onvoldoende achtergrondgegevens voorhanden zijn, is er ruimte voor eigen speculatie, waarbij informatie over de geheimzinnige of onopgeloste kwestie verzameld kan worden en aan elkaar gelinkt. Op basis hiervan wordt dan een bevredigende hypothese gezocht, meestal beïnvloed door de eigen persoonlijke overtuigingen. Het kan ook andersom gaan, waarbij de hypothese er eerst is, waarbij vervolgens feiten gezocht worden.
2. Er wordt ook steevast een groepering of persoon gezocht die baat zou hebben bij het mysterie. Meestal hebben de aanhangers al vooroordelen of wantrouwen ten aanzien van deze figuur of instantie en wordt deze als zondebok gebruikt. Er wordt dan van uitgegaan dat deze mensen tot alles in staat zijn. De theorieaanhangers gaan gemakkelijk akkoord met de geruchten omdat zij hun vooroordelen erdoor bevestigd zien.

Een motief ontbreekt echter vaak voor de door de complotdenkers aangewezen ‘schuldigen’. Kijk naar bijvoorbeeld de huidige aanvallen op regeringsleiders. Er is voor bijvoorbeeld de huidige coalitie geen enkel intrensiek voordeel te behalen aan de corona-crisis, integendeel! Economisch brengt het alleen maar schade, handhaving, zorg en hulpverlening hebben er zwaar onder te lijden.

• Aanjagers van complottheorieën rondom corona zijn mensen als Willem Engel, Robert Jensen, Lange Frans (die zelfs doodsbedreigingen aan politici niet schuwt en ook weigert deze weer in te trekken), het “burgerjournalistiek platform” Café Weltschmerz, zogeheten “influcencers” en diverse “onafhankelijke media”.
• Bij Café Weltschmerz bijvoorbeeld zijn regelmatig interviewers en gasten in gesprek die een eigen mening over o.a. het neerhalen van MH17 en de aanslagen van 11 september 2001 hebben. Ook wordt Café Weltschmerz regelmatig beschuldigd van antisemitisme (Wikipedia). Hoewel men ‘beterschap’ beloofde is sinds de corona-uitbraak bij hen het einde zoek en zitten ze weer flink in de desinformatie-trein.
• Rapper Lange Frans hint duidelijk naar QAnon (zie verder) opvattingen als hij zegt: “Wij zijn van mening dat de top van de Nederlandse politiek zo corrupt is dat wij hulp van buitenaf nodig hebben om hier een frisse start te kunnen maken.” – met die hulp van buitenaf bedoelt hij Trump.

Bewijsvoering

Complottheorieën worden gekenmerkt door zwak, tegenstrijdig of gewoonweg onbestaand bewijsmateriaal en drijven vaak op schijnbaar onbeantwoorde vragen. Vrijwel altijd bestaan er ook meerdere, elkaar op cruciale punten tegensprekende complottheorieën als alternatieve verklaring naast het officiële relaas over dezelfde historische gebeurtenis (Wikipedia).

• Het “stellen van vragen” suggereert dat men graag antwoorden wil. Niets is minder waar. De vragen zijn een middel om anderen aan het wankelen te brengen en mee te nemen in de waanideeën van de vragensteller.
• Willem Engel, de dansleraar achter #Viruswaarheid gaat daarbij ver. “‘Niet meer doen, dit is een officiële waarschuwing” zo liet hij weten aan een influencer die vragen van de pers beantwoorde. De meute die anderen voor “schapen” uitmaakt zijn zelf de gehoorzame slaven van een doorgedraaide dansleraar.

Een voorbeeld van bewijsvoering zoals we die bij complotdenken ook zien. “Het is vandaag je verjaardag. Je hebt besloten om die avond je verjaardag thuis te vieren met wat vrienden. De volgende ochtend kom je erachter dat iemand jouw favoriete voetbalshirt heeft gestolen. Je bent woedend. Je zult niet rusten, totdat je erachter bent gekomen wie jouw voetbalshirt heeft gestolen. Een week later komt je beste vriend bij jouw thuis. Na zijn vertrek vind je jouw favoriete voetbalshirt die je kwijt was onder je bed. Je verdenkt je beste vriend hiervan zonder enig bewijs.”.

QAnon

Eén van de grootste aanjagers van complottheorieën, op dit moment, is het geheimzinnige Q of QAnon.De grote ‘redder’ van de mensheid die ons zal kunnen verlossen van de geheime deep-state is volgens QAnon: Donald Trump (zie hier de link met complotdenker Lange Frans e.a.)

• De opvattingen van QAnon zijn anti-homorechten, anti-LGBT (ze zeggen dat de overheid deze promoot middels haar ‘geheime agenda’), anti-overheid, anti-joods (volgens hen financieren de Joden de “mainstream media”). Met andere woorden: QAnon is ronduit fascistisch in haar opvattingen. » “QAnon’s conspiracy theory is a rebranded version of the Protocols of the Elders of Zion.“
• “Dit is geen grap, dit is waar miljoenen Amerikanen in geloven: er bestaat een kliek die de overheid van de Verenigde Staten op alle niveaus beheerst. Deze kliek, in het Engels steevast als cabal beschreven (daarover later meer), bestaat uit duivelsaanbidders die niet alleen Amerika, maar eigenlijk de hele wereld overheersen. Natuurlijk beheersen de satanisten Hollywood en de media, waardoor zij hun bestaan geheim weten te houden – het gebrek aan bewijs voor hun bestaan is juist een bewijs van dat bestaan. Maar er gloort hoop aan de horizon en die hoop is vleesgeworden in één persoon: Donald J. Trump. Hij zal de cabal omverwerpen en duizenden satanisten arresteren en opsluiten in de militaire gevangenis van Guantanamo Bay.” (NIW)
• Belangrijk in de theorie van QAnon is The Storm (‘De Storm’); een gebeurtenis waarbij de duizenden leden van de “deep state” worden gearresteerd, voornamelijk voor kinderhandel en pedofilie. – Wellicht begrijpt u nu waarom de demonstranten de politici uitmaken voor “kinderverkrachters”? Ook ónze politici zijn in de ogen van deze mensen onderdeel van de “deep state”.

Wetenschappelijk denken als antwoord?

“De mens is van nature geen wetenschappelijk denker. De amateurliga van denkers des vaderlands die optreedt in praatprogramma’s of invloed uitoefent op sociale media, dus ook niet.” (Sander Duivestein en Menno van Doorn). Het is nagenoeg onmogelijk mensen die verstrikt zijn geraakt in de wereld van het complotdenken van gedachten te laten veranderen. Dit heeft, ook voor henzelf, vaak verstrekkende gevolgen. Inmiddels zijn er al een aantal verhalen in de pers geweest van echtparen die dusdanig in conflict raakten hierover dat ze zijn gescheiden.

Complottheorieën en klokkenluiders

Complottheorieën zijn, op de lange duur, onhoudbaar. Voor een samenzwering rondom ‘corona’ zouden er tienduizenden politici, honderdduizenden journalisten en miljoenen mensen in de zorg en overheid moeten samenwerken. Dit is een onhoudbaar idee.

1. Een echte samenzwering kan alleen slagen als alle betrokkenen de zaak geheimhouden voor de rest van de wereld. Deze geheimhouding wordt moeilijker naarmate de tijd verstrijkt en het aantal samenzweerders toeneemt en daarmee het risico dat een deelnemer per ongeluk zijn mond voorbij praat, bewust het geheim lekt aan bijvoorbeeld een journalist vanwege morele of ideologische gewetensnood, zoals een klokkenluider, of om financieel of andersoortig persoonlijk gewin, of dat de buitenwereld het complot ontdekt door de sporen die de activiteiten van de samenzweerders nalaten.
2. Daarom wordt het steeds onwaarschijnlijker dat er daadwerkelijk sprake is van een complot naarmate de tijd verstrijkt en naarmate er meer deelnemers nodig zouden zijn om het complot uit te voeren én geheim te houden.
3. ‘Mensen die de complotdenker willen overtuigen dat de theorie niet waar is, worden om die reden zelf vaak beschuldigd onderdeel te zijn van het complot. Hun argumenten worden daarom onmiddellijk verworpen,’ zegt de psycholoog Douglas.

Als echter óók de mensen die niet overtuigd zijn van ‘het complot’ zouden moeten behoren tot hen die bij het complot betrokken zijn, dan wordt de groep mensen die betrokken zijn, wereldwijd, enkele miljarden personen. Het is alleen daarom al onmogelijk dat er een “corona-complot” is want het aantal betrokken mensen is véél te groot.

Derde Rijk

Desinformatie en publieke onrust is de beproefde methode van het fascistische 3e rijk geweest. Mensen tegen elkaar opzetten, de joden, de homo’s en de zigeuners de schuld geven. Een beproefde methode, zelfs al in de middeleeuwen. Het is daarom ook niet voor niets dat vooral in extreem-rechtse kringen op dit moment “corona complotten”, vermengd met allerlei andere opvattingen, enorm populair zijn.

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Pogrom

Fabeltjesfuik: sociale media versterkt

Complotdenkers zijn vaak minder vatbaar voor argumenten, en weigeren die vaak te accepteren. De reden hiervoor is dat wanneer men in een ‘verklaring’ gelooft, daar meer over zal lezen. Hierdoor wordt de verklaring van de complotdenker bevestigd, waardoor het lastig wordt om een tegenargument van een ander voor zijn verklaring te accepteren. Een bekend fenomeen dat door sociale media alleen maar meer versterkt is.

Recent liet Arjen Lubach in zijn programma zien hoe het kan dat mensen door Sociale Media steeds sterker gaan geloven in complottheoriën.